Dominantne društvene vrednosti u javnom diskursu Srbije kroz prizmu kognitivne lingvistike

Abstract

Tema rada je konceptualizacija preovlađujućih društvenih vrednosti u srpskim medijima sa stanovišta jezika kojim se o njima govori. Pojam vrednosti koristi se u značenju koje ima u sociologiji i socijalnoj psihologiji. Pod vrednostima se podrazumevaju subjektivne kategorije, relativno stabilne koncepcije o poželjnim ciljevima, idejama ili načinima ponašanja, dominantne među pripadnicima manjih ili većih društvenih grupa. Analiza se vrši u okviru teorije pojmovne metafore i kritičke analize metafora. Korpus primera analiziranih u radu ekscerpiran je iz tekstova dnevne i nedeljne štampe u periodu 2009–2012. godine. Pokazuje se da se vrednosti konceptualizuju kao entiteti koji se uglavnom grade, odnosno, izgrađuju, što je u skladu s pojmovnim preslikavanjem vrednosti su građevine, dok društvo na njih može direktno da utiče tako što ih uspostavlja, izgrađuje i promoviše. Međutim, o postojećem sistemu vrednosti u društvu prevashodno se govori u negativnom kontekstu – on se prikazuje kao neadekvatan, prevaziđen ili čak anahron sa stanovišta potreba daljeg razvoja srpskog društva, odnosno, kao nedovoljno integrisan i neizgrađen u pogledu strukture. Budući da je proučavanje jezika koji se upotrebljava u javnom diskursu veoma važno zbog obima i intenziteta uticaja koji on ima na svoje primaoce, u zaključku se analiziraju moguće implikacije ovakve konceptualizacije pojma vrednosti u medijima, kao jednom od najvažnijih instrumenata kreiranja javnog mnjenja.

The paper deals with the conceptualisation of dominant social values in Serbian media from the viewpoint of language used to talk about them. The term value is used in the meaning it carries in sociology and social psychology and serves to denote subjective categories, relatively stable conceptions about desirable goals, ideas or behaviours dominant among the members of certain social groups. The framework for analysis is conceptual metaphor theory and critical metaphor analysis. The examples analysed in the paper were collected from Serbian daily and weekly press in the period from 2009 to 2012. It is shown that values are conceptualised as entities that are predominantly built or constructed, which is in keeping with the conceptual mapping values are buildings, while the society can exert inluence upon them by establishing, sustaining or promoting them. however, the current value system in Serbia is mostly described in negative terms – it is largely depicted as inadequate, outdated or even anachronous from the viewpoint of the needs of the modern Serbian society, i.e. as insuficiently built in terms of structure. The concluding part analyses possible implications of such a conceptualisation of values in the media, as one of the most important instruments of public opinion formation.